گیلان به سبب قرار داشتن در حصار طبیعی دریای خزر از یک‌سو و رشته کوه مرتفع پوشیده از جنگل البرز از سوی دیگر، همچنین به سبب داشتن آب و هوای بسیار مرطوب و پرباران، از نظر جغرافیایی با بیشتر نواحی ایران متمایز است. گیلان به سبب این توان‌‌های محیطی، از شرایط انسانی، اقتصادی و ساختار سیاسی خاصی برخوردار بوده است. این ایالت ـ که به صورت جزیره‌ای از سایر نواحی خلافت شرقی جدا افتاده بود ـ هرگز به طور کامل و پیوسته به تسلط نیروهای خلافت و حتی نیروهای خارجی چون مغولان درنیامد. این منطقه همواره به دست حکمرانان محلی اداره می‌شد که اگرچه با هم اشتراکات و ارتباطاتی داشتند، اما مستقل از یکدیگر در قسمت‌های مختلف گیلان حکمرانی می‌کردند. ساختار انسانی، سیاسی و فرهنگی گیلان تا زمان تسلط روس‌ها بر گیلان و شکسته شدن حصار طبیعی آن با ساخت راه‌های کاروان‌رو و شوسه ثابت مانده بود.

در این پژوهش با بررسی توان محیطی گیلان و وضع سیاسی منطقه نشان داده شد وجود مرزهای طبیعی، قومی و فرهنگی علت اصلی استقلال و دوام حکومت‌های محلی در گیلان و دیلمان بود.