:: دوره 1، شماره 41 - ( بهار 1400 ) ::
جلد 1 شماره 41 صفحات 76-49 برگشت به فهرست نسخه ها
تحلیل اسطوره‌شناختی صفات فراانسانی پادشاهان در تاریخ‌نگاری عصر صفوی
ندا انتشاری نجف‌آبادی ، بهزاد کریمی ، سامان قاسمی فیروزآبادی
چکیده:   (1549 مشاهده)
تاریخ‌نگاری ایرانی پس از اسلام، حکایت‌گر انتساب برخی صفات و ویژگی‌های فراانسانی به پادشاهان است. این انتساب افزون‌بر بلاغت تاریخ‌نگارانه در ارتباط با فرهنگ جامعه مخاطب نیز قابل بررسی است. در این میان دو عامل تکرارشوندگی و وجود خصایص مشابه در کیهان‌شناسی باستانی ایران، نشان از گونه‌ای پیوستگی فکری دارد. مسئله اصلی مقاله این است که آیا در بازنمایی پادشاهان میان مضامین اسطوره‌شناختی ایرانی و مضامین تاریخ‌نگاری صفوی ارتباطی وجود دارد؟ برای پاسخ به این مسئله ابتدا تبیینی از کیهان‌شناسی اسطوره‌ای ایران و جایگاه پادشاه در آن ارائه شد و سپس با هدف آشکار ساختن مبانی اسطوره‌شناختی گفتمان تاریخ‌نگارانه ایرانی، تاریخ‌نگاری‌های عصر صفوی مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که ویژگی‌های مقبول و آرمانی پادشاهان در کیهان‌شناسی اسطوره‌ای که در قالب چند مضمون مشخص مانند پیروزی در نبرد، رؤیا، الهامات غیبی، امداد غیبی و انتظام طبیعت از گوهر پادشاه چهره بسته است، با انحلال عناصری از کیهان‌شناسی باستانیِ مرتبط با پادشاه در کیهان‌شناسی اسلامی، به صورت‌های گوناگون در جامعه و تاریخ‌نگاری صفویه، به‌عنوان آغازگاه تاریخ جدید ایران بازتاب یافته است.
واژه‌های کلیدی: تاریخ نگاری ایرانی، تاریخ‌نگاری دوره صفوی، کیهان‌شناسی اسطوره‌ای.
متن کامل [PDF 542 kb]   (313 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1400/2/15 | پذیرش: 1400/5/17
فهرست منابع
1. آرام، محمدباقر، اندیشه تاریخ‌نگاری عصر صفوی، تهران، امیرکبیر، 1386ش.
2. آموزگار، ژاله، «فرّه این نیروی جادویی و آسمانی»، ماهنامه‌ی فرهنگی هنری کلک، شماره‌ی 68، آبان 1374ش.
3. آموزگار، ژاله، زبان، فرهنگ، اسطوره (مجموعه مقالات)، تهران، معین، 1386ش.
4. احمدی، نزهت، رؤیا و سیاست در عصر صفوی، تهران، نشر تاریخ ایران، 1388ش.
5. افوشته‌ای، محمودبن هدایت‌الله، نقاوه‌الآثار فی ذکرالاخیار، تصحیح احسان اشراقی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1373ش.
6. الیاده، میرچا، مقدس و نامقدس، ترجمه نصرالله زنگویی، تهران، سروش، 1387ش.
7. ایران‌شاه‌بن ابی‌الخیر، بهمن‌نامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1370ش.
8. باقری اصل، حیدر، نقد و بررسی نظریه‌های وحی، تبریز، یاس نبی، 1384ش.
9. پورگشتال، هامر، امپراطوری عثمانی، ترجمه میرزا زکی علی‌آبادی، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، زرین، 1367ش.
10. پولادی، کمال، تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، تهران، مرکز، 1385ش.
11. ترکمان، اسکندر بیک، تاریخ عالم‌ارای عباسی، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب، 1377ش.
12. حیدری‌نیا، صادق، شهریار ایرانی: دیباچه‌ای بر نظریه سیاست در ایران، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1386ش.
13. خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تصحیح محمود دبیرسیاقی، تهران، خیام، 1353ش.
14. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه‌ی دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372ش.
15. رستگار فسایی، منصور، پیکرگردانی در اساطیر، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383ش.
16. رضایی‌راد، محمد، مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی، تهران، طرح نو، 1379ش.
17. روملو، حسن، احسن‌التواریخ، تصحیح چارلز نارمن سیدن، تهران، کتابخانه شمس، 1342ش.
18. زند وهومن یسن و کارنامه اردشیر بابکان، ترجمه صادق هدایت. تهران، امیرکبیر، 1342ش.
19. ستاری، جلال، جهان اسطوره‌شناسی 10: اسطوره ایرانی، تهران، مرکز، 1394ش.
20. سرکاراتی، بهمن، سایه‌های شکارشده: گزیده مقالات فارسی، تهران، قطره، 1377ش.
21. شایگان، داریوش، بینش اساطیری، تهران، اساطیر، 1391ش.
22. شهرستانی، ابوالفتح محمدبن عبدالکریم، توضیح الملل، ترجمه کتاب الملل و النحل، تصحیح محمدرضا جلالی نائینی، تهران، اقبال، 1362ش.
23. فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، تهران، قطره، 1374ش.
24. فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، 1389ش.
25. فریزر، جیمز جورج، شاخه زرین، ترجمه کاظم فیروزمندی، تهران، آگاه، 1382ش.
26. کاسیرر، ارنست، فلسفه صورت‌های سمبلیک، ترجمه یدالله موقن، تهران، هرمس، 1390ش.
27. کمپفر، انگلبرت، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1363ش.
28. کیا، خجسته، خواب و پنداره: در جست‌وجوی ویژگی‌های خواب‌های ایرانی، تهران، مرکز، 1378ش.
29. لوی‌برول، لوسین، کارکردهای ذهنی در جوامع عقب‌مانده، ترجمه یدالله موقن، تهران، هرمس، 1393ش.
30. منجم یزدی، ملاجلال‌الدین محمد، تاریخ عباسی، تصحیح مقصودعلی صادقی، تهران، نگارستان اندیشه، 1398ش.
31. منشی قزوینی، بوداق، جواهر‌الاخبار: بخش تاریخ ایران از قراقویونلو تا سال 984ه.ق، تصحیح محسن بهرام‌نژاد، تهران، میراث مکتوب، 1387ش.
32. منشی قمی، احمدبن حسین، خلاصه‌التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1359ش.
33. یشت‌ها، گزارش ابراهیم پورداود، تهران، کتابخانه طهوری، 1347ش.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 1، شماره 41 - ( بهار 1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها