RT - Journal Article T1 - Critical Study of wonder book writingtradition in the Islamic World; A case studyon Zakaria Qazvini's ʿAjāʾib al-Makhlūqāt JF - isihistoryj YR - 2019 JO - isihistoryj VO - 1 IS - 34 UR - http://journal.isihistory.ir/article-1-831-fa.html SP - 0 EP - 0 K1 - Zakaria Qazvini K1 - ʿAjāʾib al-Makhlūqāt K1 - Wonder book writing K1 - Cosmology K1 - Islamic sciences. AB - عجایب‌نگاری از سنّت‌های رایج در تاریخ نگاری اسلامی بوده‌است. عجایب‌نگاری در آغاز به مثابه یکی از گونه‌های جغرافیانگاری و کیهان‌شناسی اسلامی به وجود آمد و در واقع محصول مشترک تاریخ طبیعی و جغرافیانگاری است. عجایب‌نامه‌ها را می‌توان شکل‌های منحصر به فردی از دایره‌‌المعارف‌ها به شمار آورد که از حیث ادبی، کیهان‌شناسی، جغرافیا و تاریخ طبیعی قابل توجه‌اند. در عجایب‌نامه معمولاً امر واقع با امر غیرواقع در هم می‌آمیزد و پدیده‌ها با بیانی ادبی و اغراق‌گونه و بی‌تحقیق و نقد توضیح داده می‌شوند. در تمدن اسلامی عجایب‌نامه‌های متعددی نگاشته شده‌است. یکی از کامل‌ترین و جامع‌ترین آنها، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات زکریای قزوینی است. قزوینی در این اثر در قامت یک عالِم طبیعی ظاهر شده و به توضیح مباحث علمی متداول پرداخته است. پرسش اساسی اینجاست که آیا می‌توان عجایب‌نامه‌ها را آثاری علمی و معرفت‌افزا دانست؟ پژوهش حاضر با روش تحلیلی - تطبیقی، توضیح داده که عجایب‌نامه‌ها متعلق به آن بخش از نظام دانایی اسلامی است که مقابل رویکردهای عقلی ـ انتقادی و تجربی قرار می‌گیرد. به دیگر سخن بررسی متن اثر قزوینی و آثار مشابه دیگر حاکی از آن است که مفهوم علم در جهان اسلام از سده ششم به بعد، تا چه میزان با مفهومی که دانشمندان اسلامی در سده‌های سوم و چهارم در نظر داشتند دگرگون شده و به انحطاط گراییده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش عجایب‌نگاری محصول دوره انحطاط علوم در تمدن اسلامی و دور شدن از رویکردهای عقلی ـ انتقادی، تجربی و مشاهده‌گرانه است. LA eng UL http://journal.isihistory.ir/article-1-831-fa.html M3 ER -