:: دوره 1، شماره 44 - ( زمستان 1400 ) ::
جلد 1 شماره 44 صفحات 82-65 برگشت به فهرست نسخه ها
اهمیت گزارش مورخان ارمنی در ثبت حوادث فتوحات اعراب در دو قرن اول هجری (با استناد به دو کتاب تاریخ سبئوس و تاریخ غِوُند)
بهمن زینلی ، علی اکبر جعفری ، هایک ساریان
چکیده:   (1085 مشاهده)
آغاز فتوحات اعراب مسلمان و فروپاشی امپراتوری ساسانی نقطه عطفی در تاریخ ایران و مناطق پیرامون آن است. فتوحات اسلامی سرفصل جدیدی از حوادث تاریخ اسلامی را رقم زده است. ثبت این حوادث توسط مورخان عرب و ایرانی با دو قرن تأخیر انجام شد. در این حین مورخان ارمنی به‌ویژه سبئوس و غوند که در قرن 7 و 8 میلادی به ثبت و ضبط این وقایع پرداختند، اولین مورخان غیرمسلمان در حوزه تاریخ‌نگاری فتوحات اسلامی هستند. در حوزه فتوحات اعراب خصوصاً فتح ایران، گزارش‌های گوناگونی به قلم مورخان عرب و ایرانی ارائه شده­است. این گزارش­ها با فاصله زمانی بسیار زیاد پس از وقوع حوادث، روایت شفاهی چند نسل و تحت تأثیر باورهای اعتقادی و هویتی راویان ارائه شده­است. سؤال پژوهش حاضر این است که گزارش­های منابع ارمنی سده 7 و 8 میلادی درباره فتوحات اعراب مسلمان حاوی چه ویژگی‌هایی است؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که گزارش­های منابع دست اول ارمنی در مورد استفاده مورخان مسلمان قرار گرفته است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تطبیقی و با استناد به گزارش­های تاریخ سبئوس و تاریخ غِوُند انجام شده نشان می‌دهد که گزارش‌های مورخان ارمنی درباره فتوحات اعراب از لحاظ زمانی هم‌عصر فتوحات اسلامی و از نظر اعتقادی و هویتی بی‌طرفانه‌تر نوشته شده­است.
واژه‌های کلیدی: تاریخ‌نگاری اسلامی، تاریخ سبئوس، تاریخ غِوُند، فتح ایران، فتوحات اسلامی، منابع ارمنی.
متن کامل [PDF 684 kb]   (353 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1400/9/24 | پذیرش: 1400/11/27
فهرست منابع
1. اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1364.
2. بازورث‌، کلیفورد ادموند، تاریخ ایران کیمبریج، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان، یارشاطر، احسان (گردآورنده)، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم،1381.
3. بایبوردیان، واهان، «ایران‌شناسی در منابع ارمنی»، پیمان، ش 5 و 6، بهار و تابستان، 1376.
4. بیات، عزیزالله، شناسایی منابع و مآخذ تاریخ ایران از آغاز تا سلسله صفویه، تهران، امیرکبیر، 1383.
5. ترغوندیان، آرام، نامداران فرهنگ ارمنی از سده 5 تا 18 میلادی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
6. خورنی، موسی، تاریخ ارمنستان، ترجمه گئورگی نعلبندیان، ایروان، انتشارات دانشگاه دولتی ایروان، 1984.
7. رضایی، عبدالعظیم، گنجینه تاریخ ایران، تهران، بی‌نا، 1378.
8. زرین‌کوب، عبدالحسین، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران، انتشارات امیرکبیر، 2535.
9. سارکسیان، گارون، «تاریخ اسقف سبئوس و اهمیت آن در پژوهش تاریخ ایران»، پیمان، شماره 34، زمستان، 1384.
10. سارگیسیان، گاگیک، «موسی خورنی»، پیمان، شماره7 و 8، پاییز و زمستان، 1376.
11. سبئوس، تاریخ سبئوس، بر پایه ترجمه آر. دبلیو. تامسون و مقابله با نسخه رابرت پتروسیان، ترجمه محمود فاضلی بیرجندی، تهران، ققنوس، 1396.
12. کتاب مقدس، اچمیادزین، انتشارات کتاب مقدس حوزه علمیه اچمیادزین، 1994.
13. کریستن سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران، انتشارات صدای معاصر، 1380.
14. کولسنیکف، آ. ای، ایران در آستانه یورش تازیان، ترجمه م. ر. یحیایی، تهران، آگاه، 2535.
15. گهرویی، فاطمه، تاریخ ایران باستان در آیینه مورخان ارمنی، تاریخ ایران اسلامی، شوشتر، دوره6، شماره1، شهریور1397.
16. مارکوارت، یوزف، ایرانشهر بر اساس جغرافیای موسی خورنی، ترجمه مریم میراحمدی، تهران، اطلاعات، 1373.
17. مانوکیان. آرپی، «ملاحظاتی بر متن تاریخ قوند و روایت‌های آن»، پیمان، شماره 86، زمستان1397.
18. محمودآبادی، سیداصغر، امپراتوری ساسانیان در گزارش‌های تاریخی اسلامی و غربی، اصفهان، ناشر افسر، 1384.
19. نوری زاده، احمد، تاریخ و فرهنگ ارمنستان، تهران، چشمه، 1376.
20. Bakshihan, Melikh, Source study of Armenian history, Yerevan publishing House of Yerevan State University, 1979 (Բախշեան, Մելիք, 1977).
21. Babayan, Leon, Part of the history of Armenia in the Middle Ages, Yerevan, the edition of the Armenian Academy Of Science, 1977. (Լեւոն Բաբաեան, 1977)
22. Ghevond, History of Ghevond, Yerevan, edition of Sovetakan Grogh, 1982. (Ղեւոնդի Պատմութիւն, 1982).
23. Sebeous, History of Sebeous, Yerevan, University of Yerevan, 2005. ,(ՍԵԲԵՈՍ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ2005).



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 1، شماره 44 - ( زمستان 1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها