در پایان دومین دهۀ قرن نهم هجری، حکمران تیموری قم، به قرایوسف- رهبر ترکمانان قراقویونلو و نیرومندترین رقیب شاهرخ تیموری- پیوست و به دنبال آن، سراسر ناحیۀ عراق عجم، دچار ناآرامیشد. قراقویونلوها با درک نارضایتی مردم عراق عجم از حکومت تیموریان، اندیشۀ سلطه بر این ناحیه را در سر میپروراندند. با آشفته شدن اوضاع در عراق عجم، خطر سلطۀ ترکمانان بر آن فزونی یافت.
موقعیت راهبردی عراق عجم- به ویژه تجارت آن- موجب شد تا شاهرخ تیموری، سیاست استقرار آرامش و تحکیم سلطه تیموریان را در این منطقه در پیش گیرد. اردوکشی سال 823 ق. او به آذربایجان، برای محو اقتدار قراقویونلو ناکام ماند و خطر ترکمانان از عراق عجم رخت بر نبست. سلطان تیموری برای زدودن یا کاستن از این خطر، قم را مرکزیت بخشید. در این نوشتار، نگارنده برآن است تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، میزان تأثیر گذاری قم بر گرایشهای مردم عراق عجم، موقعیت سوقالجیشی و اقتصادی این شهر- به ویژه جایگاه آن در محورهای مواصلاتی و شاهراههای بازرگانی ایران آن روز- و نیز، اهداف منطقهای شهریار تیموری را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد. |