به گفته نصر، هر تمدنی برای دست‌یابی به بالندگی، باید از کاستی‌ها و دارایی‌هایش آگاه باشد. اسلام نیز در جایگاه دین و تمدن، با این روی‌کرد به آسیب‌هایی در همه زمینه‌ها مانند زمینه‌های علمی، دچار می‌شود. ماهیت فراگیر این دین و تمدن و اندازه التزام مسلمانان به اصول ماندگارش، آن ‌را آسیب‌پذیر می‌کند. از سویی، هجوم علم و فن‌آوری غربی و القای پی‌گیر مطالعات غربیان درباره نابودی تمدن اسلامی و از سوی دیگر تغییر جهان‌بینی و بنیادهای علوم از سنتی به جدید (Modern) بدون روی‌کرد انتقادی بدانها و هم‌زمان اجرای کورکورانه نظام آموزش غربی در کشورهای اسلامی و بدبختانه سردرگمی و رفتار منفعلانه اندیشه‌ورزان و نخبگان جهان اسلام درباره اسلام و تمدن اسلامی، تمدن اسلامی را در عرصه علم به آسیب‌های مهمی دچار کرده است.

معاویه و بازتعریف سیره خلیفه به سبک کسرایی و قیصری[۱]

خدیجه عالمی[۲]

چکیده

همزمان با آغاز خلافت علی(ع)، معاویه به عنوان فرماندار شام با هدف کسب قدرت و خلافت رویاروی آن حضرت قرار گرفت. بدین منظور از روش‌های متعددی برای آماده‌سازی اندیشه و اذهان مردم نسبت به خلافت خویش استفاده کرد. کشته شدن عثمان و جابجایی قدرت و بالا گرفتن تنش‌های متعدد سیاسی و فرهنگی فرصت لازم را در اختیار معاویه برای تثبیت قدرت و خویش داد. طراحی ویژه در ساختار حکومت و اتخاذ انواع تدابیر فرهنگی و اجتماعی کاربست شیوه جدیدی در ساختار خلافت و مرجعیت وی را از عملکردهای اسلامی‌دور کرد. از این پس مرزبندی‌های قومی، قبیله‌ای و ساخت اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی تغییر یافت و ارزش‌های قبیله‌ای جایگزین هنجارهای اسلامی‌گردید. این نوشتار در صدد است تا بدین مسأله بپردازد که: معاویه در راستای بازتعریف سیره خلیفه به سبک کسرایی و قیصری از چه روش‌ها و اقداماتی استفاده کرد؟ در پاسخ به مسألۀ مذکور، این فرضیه مطرح است: معاویه از طریق حصر فرهنگی و محدودیت ارائۀ آموزه‌های اسلامی‌در سرزمین شام، ساخت و ترویج احادیث جعلی، بهره‌برداری از شخصیت‌های اجتماعی، اعطای مقام و منصب، بذل و بخشش و اتخاذ مظاهر پادشاهی به تقویت الگوی نظام قبیله‌ای و جایگزین کردن سلطنت به سبک کسرایی و قیصری در سیره خلفای پیشین پرداخت.