هادی وکیلی، انسیه سادات حسینی شریف،
دوره ۱، شماره ۷ - ( پاییز ۱۳۹۱ )
چکیده
دکتر هادی وکیلی[۲]
انسیه سادات حسینی‌شریف[۳]
چکیده
تصوف و عرفان اسلامی در تاریخ مذهبی ایران به‌ویژه در خراسان و دوره پیش از مغول، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. چگونگی روی‌کرد مذاهب گوناگون اسلامی به این پدیده و تغییر سو‌گیری‌ها در این زمینه در درازنای تاریخ آن، از مسائل مهم در این موضوع به شمار می‌رود. برخی از مذاهب تسنن همچون حنفی و شافعی، بیشتر به تصوف و عرفان گراییدند که خود این گرایش و ارتباط نزدیک، از سده پنجم به پیوند بیشتر عرفان با شریعت انجامید. گمان می‌رود علمای شافعی در این پیوند و رشد، بسیار تأثیر گذارده‌اند. تصوف در این دوره از پذیرشی برخوردار شد که بر پایه آن، به جرگه مذاهب اهل‌سنت درآمد. این مقاله می‌کوشد با توجه به منابعی همچون کتاب‌های تاریخی، ملل و نحل، رجال و طبقات و شرح زندگانی عرفا و علمای مذاهب به چگونگی پیوند تصوف با تسنن در خراسان و چیستی عوامل مؤثر در آن پاسخ گوید.
[۱] .تاریخ دریافت، ۱۷/۳/۹۱. تاریخ پذیرش، ۱۵/۶/۹۱.
[۲]. استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، گروه تاریخ، مشهد، ایران. vakili۳۵۵@yahoo.com
[۳] . دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه شیراز، گروه تاریخ، شیراز، ایران. ensiehh@yahoo.com
عبداله صفرزایی، هادی وکیلی،
دوره ۱، شماره ۱۵ - ( پاییز ۱۳۹۳ )
چکیده
عبداله صفرزایی*
هادی وکیلی**
چکیده
فرقه «ذکری» در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جنوب شرق ایران به‌ویژه بلوچستان تأثیر گذارده است است. کار ذکری‌ها از اوایل سده یازدهم هجری در بلوچستان جنوبی یا مکران به مرکزیت کیچ آغاز شد. سرچشمه پیدایی این فرقه، آموزه‌های محمد جونپوری (اوایل قرن دهم) بود. وی از پرورش‌یافتگان طریقت چشتی شبه قاره هند به شمار می‌رفت که مدعی بود «مهدی موعود» است. به نقل از دست‌نوشته های مذهبی ذکریان قرون دوازدهم و سیزدهم، کسی به نام محمد اَتَکی مؤسس این فرقه بود که کمابیش یک قرن بعد از جونپوری، در کیچ بیشتر مقدسات و شعائر فرقه‌اش را تعیین کرد. آرام‌آرام برخی از حاکمان محلی و مردم مکران به گروه پیروان این فرقه پیوستند. اکنون پیروان دکری به گروه‌هایی تقسیم می‌شوند. گمان می‌رود آنان مبانی اعتقادی‌شان را از اندیشه ظهور مهدی موعود (عج) و تفکرات باطنی‌گری صوفیانه اقتباس کرده و با گذشت زمان آنها را با تأویلاتی همراه کرده و از رسوم محلی نیز تأثیر پذیرفته باشند. پژوهش‌های اندکی درباره ذکری‌ها سامان یافته و از این‌رو، ویژگی‌های تاریخی و خاستگاه فکری آنان به‌درستی روشن نشده است. هدف این نوشتار، تبیین بنیادهای فکری و خاستگاه اعتقادی ذکریان است که با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای، تاریخ شفاهی و تحقیقات میدانی، به روش تاریخی با شیوه توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است.
[۱]. تاریخ دریافت ۰۲/۰۲/۹۳؛ تاریخ پذیرش ۱۰/۰۸/۹۳.
* دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی، گروه تاریخ، مشهد، ایران. Abdolahsafarzaie@gmail.com
** دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد، گروه تاریخ، مشهد، ایران. vakili۳۵۵@yahoo.com
سید حسن حسینی، هادی وکیلی، علی ناظمیان فرد،
دوره ۱، شماره ۳۲ - ( زمستان ۱۳۹۷ )
چکیده
قرن چهارم هجری سدۀ آغاز شکل‌گیری خاندان‌های سادات در ایران محسوب می‌شود. خاندان حسینی حمزوی یکی از این خاندان‌ها بود که هستۀ اولیۀ آن در شهر قم شکل گرفت. این خاندان شیعه‌مذهب در عصر سلجوقیان نقش مهمی در عرصه‌های گوناگون اجتماعی ایفا کرد. این تأثیرگذاری در بستری از شرایط سیاسی و اجتماعی آن دوره و بر پایۀ امکانات و امتیازهای سادات در شهرهای ایران، به‌ویژه شهر قم، قرار داشت. آن زمینه‌ها و گزارشی تحلیلی از موقعیت‌ها و موفقیت‌های این خاندان موضوع نوشتۀ حاضر است که با روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمده‌است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که خاندان حمزوی، که پیش از عهد سلجوقیان جایگاه اجتماعی و نفوذ سیاسی کسب کرده بود، در این دوره جایگاه خود را ارتقا بخشید. چهره‌های شاخص این خاندان با ورود به مشاغل اداری و مناصب رسمی، مانند نقابت سادات و ریاست شهرها، به‌عنوان واسطۀ بین حاکمان و سادات و شیعیان عمل کردند. در عرصۀ فرهنگی، فقها و محدّثانی در خاندان حمزوی پرورش یافتند که در ترویج آموزه‌ها و عقاید شیعه نقش‌آفرین شدند. آنها با تأسیس مدرسه و کتاب‌خانه، تربیت شاگرد، و حمایت از نویسندگان شیعی در این عرصه فعالیت چشمگیری داشتند و با اتخاذ رویکردی تقریب‌گرایانه، از مقبولیت و احترام قابل‌توجهی نیز نزد غیرشیعیان برخوردار شدند.
(2).jpg)
(1).jpg)
