|
امیر آهنگران*
علی‌اکبر رسولی**
مینا کرمانیان***
چکیده
کابل و قندهار از شهرهای هرات در زمان فتحعلی‌شاه، بر اثر هم‌سایگی‌شان با هندوستان و هم‌زمان نزد شاه قاجار و دولت‌های انگلستان، فرانسه و روسیه مهم می‌نمود؛ چنان‌که قاجارها برای حاکم شدنِ دوبارۀ ایران بر این مناطق تلاش می‌کردند. مسئله شورش «خوانین» خراسان و سوء استفاده حاکمان دُرانی از آشفتگی اوضاع آن‌جا، عامل مؤثر در سرکشی آنان در برابر حکومت مرکزی ایران و دست‌اندازی به دیگر نواحی خراسان بود و فتحعلی‌شاه و حکم‌رانان خراسان را به لشکرکشی‌های پی در پی به هرات واداشت. هراس انگلستان و کمپانی هند شرقی از حملات زمان‌شاه و جانشینان وی به هند نیز موجب شد که انگلیسی‌ها برای برقراری روابط دیپلماتیک با دولت قاجار و برانگیختن فتحعلی‌شاه به در پیش گرفتن سیاستی خصمانه با حاکمان دُرانی، سفیرانی به ایران بفرستند. این پژوهش با روی‌کردی توصیفی ـ تحلیلی بر محور این پرسش سامان یافته است که چرا فتحعلی‌شاه موفق نشد همچون صفویان و نادریان در این مناطق مستقیم نفوذ کند و حاکمان این مناطق نیز از او فرمان نمی‌پذیرفتند؟ بر پایه یافته‌های تحقیق، عوامل داخلی و خارجی مهمی همچون اوضاع همواره بی‌ثبات خراسان و سیاستِ گریز از مرکز خوانین آن‌جا، بهره نبردن حکم‌رانان خراسان از برخی از زمینه‌های فراهم شده در مواجه با دُرانیان، هم‌زمانی سلطنت فتحعلی‌شاه با مهم شدن هندوستان نزد انگلستان و کمپانی هندشرقی و سیاست دوگانه انگلیسی‌ها در تحریک دولت قاجار و حکام دُرانی بر ضد یک‌دیگر، موانع مهم کام‌یابی شاه ایران در این‌باره بوده است.
* دانشجوی دکتری دانشگاه خوارزمی، گروه تاریخ، تهران،ایران. (نویسنده مسئول). amir.ahangaran@yahoo.com
|
(2).jpg)
(1).jpg)
