حکومت آل‌خلیفه و تاثیر آنها بر وضع اقتصادی شیعیان بحرین^[1]

داریوش نظری*

چکیده

شاخه‌هایی از قبیله «عُتوب» که ساکن نجد عربستان بودند، به عللی مانند خشک‌سالی‌های مکرّر و طبیعت بَدوی‌شان، در قرن هفدهم میلادی به مناطق گوناگونی مانند عراق، شام و خلیج‌فارس کوچ کردند. گروهی از آنان به خلیج فارس رفتند و در کویت جای گرفتند. مانند «آل‌خَلیفه»، «آل‌صَباح» و «آل‌جَلاهمه». آل‌خلیفه پس از زمانی به سوی قطر رفتند و در منطقه «زُباره» در بخش غربی قطر مستقر شدند تا اینکه به بحرین یورش بردند (1783 م) و به حاکمیت «آل‌مَذکور» حاکمان دست‌نشانده ایران، پایان دادند و با سیاست‌های خاص خود و بهره‌گیری از زمان مناسب، بر آن کشور چیره شدند. آل‌خلیفه بحرین پس از قدرت یافتن، املاک شیعیان را مصادره و آنان به بیگاری گرفتند. بنابراین، شیعیان از استخدام در اداره‌ها و مراکز مهم محروم و به پرداخت مالیات‌های ظالمانه‌ای وادار شدند و از این‌رو، در پایین‌ترین درجه هرَم اقتصادی و سیاسی جای گرفتند. اصلاحات دهه دوم قرن بیستم و کارهای حَمَد ‌بن‌عیسی بن‌سلمان (1999 م) تغییراتی در وضع اقتصادی شیعیان پدید آورد، اما موجب نشد که شیعیان آن منطقه به حقوق خود دست یابند. بنابراین ناخرسندی آنان از حکومت دوام یافت. این پژوهش به عوامل مؤثر در پیروزی آل‌خلیفه در تصرف بحرین می‌پردازد و تأثیر آن را در وضعیت اقتصادی جامعه شیعی آن کشور توضیح می‌دهد.