آگاهی تاریخی و دینی جوامع مسلمان از مبانی فرهنگ و عقاید اسلامی از متونی متأثر است که در قرون نخستین اسلامی تدوین و تصنیف شده‌اند. ماهیت سنت‌گرایانه فرهنگ مسلمانان باعث شده است فرآورده‌های مؤلفان این متون، به عنوان مبنا و معیارهای شناخت سنت اسلامی فهمیده شود. این در حالی است که بر اساس رویکرد تفسیری ـ انتقادی، این متون ساختارهای روایی حاوی معناهایی گفتمانی‏ هستند که در موقعیت بافتاری قرون نخستین هجری برساخته شده‌اند. از آن‌جا که وضعیت بافتاری این قرون، سرشار از منازعات عقیدتی و سیاسی ملل و نحل بوده و متون نیز حامل سوگیری مؤلفان آن‌اند، با نگاه رئالیستی به آن‌ها، عملاً آن منازعات و نگرش‌ها در اعصار دیگر بازتولید می‌شود.

مسئله این نوشتار، پیشنهاد ایده‌ای روش‏شناسی برای بازخوانی آثار وقایع‏نگاران این دوران بر اساس رویکرد تاریخی است که بدین روش، معناهای عقیدتی تعبیه شده در این سازه‌های زبانی را بازیابی کند.