[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
فهرست داوران نشریه::
گزارش آماری مقالات::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
بانک ها و نمایه نامه ها
..
انجمن ایرانی تاریخ اسلام
..
پرتال جامع علوم انسانی
..
بانک اطلاعات نشریات کشور
..
پایگاه مجلات تخصصی نور
..
ویراساینس
..
:: دوره 1، شماره 53 - ( بهار 1403 ) ::
جلد 1 شماره 53 صفحات 76-53 برگشت به فهرست نسخه ها
عدالت در توزیع بیت‌المال در دوره عباسی با تأکید بر آرای خواجه نصیرالدین طوسی
محمد تاجیک ، مهرناز بهروزی ، مجید رضا رجبی
چکیده:   (1249 مشاهده)
بیت‌المال از مهمترین نهادهای اسلامی است که از سوی حاکم برای انجام وظایف حکومتی و مصالح عامه مسلمانان، هزینه و یا میان ایشان تقسیم می‌شد. توزیع آن توسط خلفا مطابق با مباحث فقهی اسلامی به روش‌های گوناگون برای مخارج سپاهیان، کارکنان دولت، کارهای عمومی و عمرانی انجام می‌شد. این پژوهش با هدف تبیین عدالت از نظر خواجه نصیرالدین طوسی و مقایسه آن با چگونگی توزیع بیت‌المال در دوره عباسی انجام شده­است. از نظریات خواجه درباره عدالت 3 مؤلفه: 1- تفاوت استعدادهای طبقات چهارگانه 2- منصب افراد، متناسب با استعداد و استحقاق و 3- سهم خیرات مساوی و متناسب با اهلیت و استحقاق استخراج شد. پرسش اصلی مقاله این است که آیا باتوجه به مؤلفه‌های خواجه در تبیین عدالت، توزیع بیت‌المال در دوره عباسیان عادلانه بود؟ یافته­های پژوش نشان می‌دهد که طبقات چهارگانه خواجه منطبق بر طبقات اجتماعی دوره عباسیان است. در آن زمان هر فردی براساس استعداد و مهارتش در رده، صنف و طبقه خود قرار می‌گرفت. در آن دوره بر اساس نزدیکی فرد به خلافت، گرفتن رشوه، معرفی و توصیه، به افراد منصب و مقام می‌دادند. اگرچه این نوع اعطا عمومیت نداشت و گاه نیز افراد لایق و مستحق در جایگاه درست قرار می‌گرفتند. منافع عمومی به­صورت پرداخت مخارج عمرانی و فرهنگی و ایجاد بسترهای بهداشتی و اقتصادی از بیت‌المال هزینه می‌شد تا همه طبقات از آن منتفع می‌شدند. دو طبقه اهل قلم و اهل شمشیر علاوه­بر دریافت مواجب و مقرری از بیت‌المال، گاه عطایای بسیاری دریافت می‌کردند که این عطایا هرگز شامل طبقات دیگر نمی‌شد. بنابراین، بر اساس مؤلفه‌های نظر خواجه، توزیع بیت‌المال در دوره عباسیان عادلانه نبود.
 
واژه‌های کلیدی: اخلاق ناصری، بیت‌المال، خواجه نصیرالدین طوسی، عباسیان، عدالت.
متن کامل [PDF 666 kb]   (473 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/1/30 | پذیرش: 1403/4/20
فهرست منابع
1. نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح فیض‌الاسلام، بی‌جا، زرین، ۱۳۶۶ش.
2. ابن‌اثیر، عزالدین، تاریخ کامل، ترجمه حمیدرضا آژیر، تهران، اساطیر، ۱۳۸۱-۱۳۸۳ش.
3. ابن‌حوقل، صوره‌الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
4. ابن‌زبیر، رشید، کتاب الذخائر و التحف، چاپ محمد حمیدالله و صلاح الدین منجد، کویت، مطبعه حکومه الکویت، ۱۹۸۴.
5. ابن‌طقطقی، محمد، تاریخ فخری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
6. ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن، ترجمه الامام الحسین بن علی7 من تاریخ مدینه دمشق، تهران، ارشاد، ۱۹۹۳.
7. ابن‌مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، ۱۳۸۰ش.
8. ابن‌منظور، جمال‌الدین محمدبن‌مکرم، لسان‌العرب، بیروت، دارالکتب العلمیه، [بی‌تا].
9. ابویوسف، یعقوب بن إبراهیم الأنصاری، کتاب الخراج، به کوشش د. طلعت قلعجی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۹۹.
10. اخوان‌‌کاظمی، بهرام، «تئوری‌های عدالت در فلسفه سیاسی خواجه نصیرالدین طوسی»، فصلنامه علوم سیاسی، دوره۲، ش۸، بهار۱۳۷۹ش، ص۲۵۰–۲۷۷.
11. ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه سیدابوالقاسم پورحسینی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۱ش.
12. اصطخری، ابواسحاق ابراهیم، مسالک و ممالک، ترجمه ایرج افشار، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۸ش.
13. افلاطون، جمهوری، ترجمه فواد روحانی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۸ش.
14. جهشیاری، محمدبن‌عبدوس، کتاب الوزراء والکتاب، مصر، مطبعه حنفی، ۱۹۳۸.
15. حاجی‌حیدر، حمید، «نیاز به مفهوم عدالت اجتماعی (بررسی دیدگاه‌های مختلف در اندیشه سیاسی شیعی)»، حکومت اسلامی، دوره۱۵، شماره۳، پاییز۱۳۸۹ش، ص۳۷-۶۲.
16. خطیب‌بغدادی، ابی‌بکراحمدبن‌علی، تاریخ بغداد او مدینه‌السلام، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
17. خوارزمی، محمدبن‌احمد، مفاتیح العلوم، ترجمه خدیوجم، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
18. دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
19. دوری، عبدالعزیز، «تاریخ بغداد» در بغداد (چند مقاله در تاریخ و جغرافیای تاریخی)، ترجمه اسماعیل دولتشاهی و ایرج پروشانی، تهران، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
20. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، المفردات فی غریب‌القرآن، تحقیق محمد کیلانی، بی‌جا، دفتر نشرالکتاب، ۱۴۰۴.
21. رضوی، سیدابوالفضل، «طبقات اجتماعی در نظرگاه خواجه نصیرالدین طوسی»، فلسفه و کلام، دوره۴۲، ش۸۵، پاییز و زمستان۱۳۸۹ش، ص۹۲–۱۱۶. Doi: 10.22067/philosophy.v42i2.11259
23. زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلامی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۳ش.
24. صابی، هلال‌بن‌محسن، الوزراء و تحفهالامراء فی تاریخ الوزراء، بیروت، چاپ حسین زین، ۱۹۹۰.
25. صدقی‌شامیر، بهروز، «دین و دولت از نگاه توماس اکویناس و خواجه نصیرالدین طوسی»، دولت‌پژوهی، دوره۷، ش۲۶، تابستان۱۴۰۰ش، ص۶۳–۹۰. 10.22054/Doi: tssq.2021.57918.1044
27. طبری، محمدبن‌جریر، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۳- ۱۳۵۴ش.
28. طوسی، نصیرالدین، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی، ۱۳۷۳ش.
29. طوسی، نصیرالدین، رساله نصیحت‌نامه (ضمیمه سرگذشت و عقاید فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی)، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳ش.
30. عالم، عبدالرحمان، تاریخ فلسفه سیاسی غرب (از آغاز تا سده‌های میانه)، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، ۱۳۸۹ش.
31. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۲ش.
32. فارابی، ابونصر محمد، فصول منتزعه، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران، سروش، ۱۳۸۸ش.
33. کتانی، عبدالحی، نظام اداری مسلمانان صدر اسلام، ترجمه قراگزلو، تهران، سمت، ۱۳۸۴ش.
34. ماوردی، ابوالحسن، الأحکام السلطانیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
35. محمدخانی، مهدی و همکاران، «بررسی و بازخوانی دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی درباره عدالت»، پژوهش‌های اخلاقی، دوره۷، ش۲۵، پاییز۱۳۹۵، ص۱۶۱–۱۸۰.
36. مسعودی، ابی‌الحسن‌علی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۲ش.
37. مطهری، مرتضی، بیست گفتار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ش.
38. معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، زرین، ۱۳۸۲ش.
39. نادری، سعید و منصور سرلک، «بازاندیشی معرفتی و مفهومی عدالت اجتماعی در اندیشه سیاسی خواجه نصیرالدین طوسی و جان راولز»، مطالعات سیاسی، دوره۹، ش۳۴، زمستان۱۳۹۵، ص۷۷–۹۴.
40. نانسی، نصرالدین و همکاران، «نظریه عدالت سیاسی در آرای خواجه نصیرالدین طوسی»، سیاست متعالیه، دوره۵، ش۱۸، پاییز۱۳۹۶ش، ص۶۹–۸۸.
41. یاقوت حموی، شهاب‌الدین، معجم الادباء، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۰.
42. یاقوت حموی، شهاب‌الدین، معجم‌البلدان، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۵.
43. یعقوبی، احمدبن‌ابی‌یعقوب، البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۶ش.
44. یعقوبی، احمدبن‌ابی‌یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۲ش.



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

tajik M, behroozi M, rajabi M R. Justice in the Distribution of Bayt al-Mal during the Abbasid Period with Emphasis on the Views of Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī. islamhistory 2024; 1 (53) :53-76
URL: http://journal.isihistory.ir/article-1-1456-fa.html

تاجیک محمد، بهروزی مهرناز، رجبی مجید رضا. عدالت در توزیع بیت‌المال در دوره عباسی با تأکید بر آرای خواجه نصیرالدین طوسی. پژوهشنامه تاریخ اسلام. 1403; 1 (53) :53-76

URL: http://journal.isihistory.ir/article-1-1456-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 1، شماره 53 - ( بهار 1403 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش نامه تاریخ اسلام (فصلنامه انجمن ایرانی تاریخ اسلام) Quartely Research Journal of Islamic History
Persian site map - English site map - Created in 0.07 seconds with 48 queries by YEKTAWEB 4732