[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
فهرست داوران نشریه::
گزارش آماری مقالات::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
بانک ها و نمایه نامه ها
..
انجمن ایرانی تاریخ اسلام
..
پرتال جامع علوم انسانی
..
بانک اطلاعات نشریات کشور
..
پایگاه مجلات تخصصی نور
..
ویراساینس
..
:: دوره 1، شماره 53 - ( بهار 1403 ) ::
جلد 1 شماره 53 صفحات 104-77 برگشت به فهرست نسخه ها
قدرت سیاسی و تحول هویت شهری قاهره در عصر ایوبی
زینب فضلی
چکیده:   (1145 مشاهده)
با روی کار آمدن صلاح‌الدین ایوبی در 567‍ دوران تاریخی جدید و متفاوتی در تاریخ شهر قاهره آغاز شد. در آن دوره قاهره پایتخت دولت جدید حاکم بر مصر شد اما بافتار شهری آن تحت تأثیر سیاست‌های ایوبیان اعم از توسعه شهری و تغییر بافتار اجتماعی و مذهبی آن، دگرگون شد و از شهری فاطمی‌ـ‌اسماعیلی به شهری سنی‌ـ‌ایوبی تغییر یافت. از این­رو، این سؤال مطرح می‌شود که در دوره ایوبیان (567-648) چگونه هویت تاریخی شهر قاهره تحول یافت؟ بنابر یافته‌های این پژوهش که با اتکاء بر روش شهر‌پژوهی تاریخی و با تأکید بر سه‌عنصر قدرت سیاسی، گستره جغرافیایی و هویت اجتماعی‌ـ‌فرهنگی به انجام رسیده، قاهره در دوره ایوبیان در اثر اراده و قدرت سیاسی در سه بُعدِ توسعه عمرانی‌ـ‌جغرافیایی، ساختار اجتماعی و بافتار فرهنگی دچار تغییر و تحول بنیادین شد. علاوه­بر تخریب و از میان بردن مظاهر تمدنی و فرهنگی عصر فاطمی، قلعه‌الجبل بر روی کوه المقطّم ساخته شد و به جای قاهره فاطمی مرکز اداری و سیاسی شهر شد. همچنین، با بنای سور صلاح‌الدین، قاهره بزرگ ایجاد شد که مشتمل بر قاهره فاطمی، فسطاط، قطائع و قلعه‌الجبل بود. همچنین با حمایت حاکمان ایوبی مدارس متعددی در قاهره تأسیس و این شهر مرکز فرهنگی اهل سنت شد.

واژه‌های کلیدی: جزیره روضه، شهرسازی اسلامی، قاهره، قاهره ایوبی، قلعه‌الجبل، مصر اسلامی.
متن کامل [PDF 1587 kb]   (468 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/2/10 | پذیرش: 1403/6/15
فهرست منابع
1. ابن‌مقفع، ساویرس، تاریخ بطارکه الکنیسه المصریه، نشر أنطوان خاطر و ازولد بورمستر، قاهره، مطبعه المعهد الفرنسی للآثار الشرقیه بالقاهره، 1970.
2. ابن‌تغری‌بردی، أبوالمحاسن، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، قاهره، مطبعه دارالکتب المصریه، 1355‍/1936.
3. ابن‌جبیر، محمد بن احمد، رحله ابن‌جبیر، بیروت، دارصادر، [بی‌تا].
4. ابن‌حماد، ابوعبدالله محمد، اخبار ملوک بنی عبید و سیرتهم، تحقیق و دراسه التهامی نقره و عبدالحلیم عویس، قاهره، دارالصحوه، [1401‍].
5. ابن‌زولاق، حسن بن ابراهیم، فضائل مصر و اخبارها و خواصها، تحقیق محمد علی عمر، قاهره، مکتبه خانجی، 1420.
6. ابن‌‌سعید الأندلسی، المُغرب فی حلی المغرب، الجزء الاول من قسم الخاص للمصر، قاهره، مطبعه جامعه فؤاد الاول، 1953.
7. ابوشامه، عبدالرحمن بن اسماعیل، الروضتین فی أخبار الدولتین النوریه و الصلاحیه، تحقیق ابراهیم زیبق، بیروت، مؤسسه الرساله، 1418/1997.
8. ابن‌ظهیره، الفضائل الباهره فی محاسن مصر و القاهره، تحقیق مصطفی السقا و کامل المهندس، [قاهره]، مطبعه دارالکتب، 1969.
9. ابن‌عبدالظاهر، عبدالله، الروضه البهیه الزاهره فی خطط المعزیه القاهره، تحقیق ایمن فواد سید، قاهره، الدار المصریه اللبنانیه، 1417/1996.
10. ابن‌واصل، جمال‌الدین محمد، مفرج الکروب فی اخبار بنی ایوب، تحقیق جمال الدین شیال، قاهره، [بی‌نا، 1953].
11. ابوالعیون، محمود، الجامع الازهر نبذه فی تاریخه، قاهره، مطبعه الأزهر، 1368‍/1949.
12. احمد فؤاد سید، تاریخ مصر الإسلامیه زمن سلاطین بنی أیوب (567-648ه‍)، قاهره، مکتبه مدبولی، 2002.
13. أحمد، أحمد عبدالرزاق، العماره الأسلامیه فی مصر، قاهره، دار الفکر العربی، 1430/2009.
14. اسحاقی، محمد عبدالمعطی، لطائف الأخبار الأول فیمن تصرف فی مصر من أرباب الدول، تحقیق محمد رضوان مهنا، منصوره، مکتبه الایمان، 1420‍.
15. اعظمی، محمد حسن، عبقریه الفاطمیین، [مصر]، منشورات دارمکتبه الحیاه، [1960].
16. انصاری، حسن، «دین و دولت در دولت‌های آل‌زنگی و ایوبیان»، کتاب ماه دین، شماره 104-106، خرداد-مرداد1385ش، ص6-33.
17. ایمن فواد سید، القاهره خططها و تطورها العمرانی، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 2015.
18. برن‌ـ‌ابویوسف، دوریس، معماری اسلامی در قاهره، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران، مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری، 1391ش.
19. بغدادی، عبداللطیف، کتاب الإفاده والاعتبار، تحقیق یم ماکنتوش- سمیث، نیویورک، مکتبه العربیه، 2021.
20. بیومی، علی، قیام الدوله الأیوبیه فی مصر، [القاهره]، دارالفکر الحدیث للطبع و النشر، 1952.
21. جومار، وصف مدینه القاهره و قلعه الجبل، ترجمه ایمن فواد سید، قاهره، مکتبه الخانجی، 1408/1988.
22. حاجی‌جعفری بیدگلی، شبنم، «معماری روزگار زنگیان و ایوبیان»، مجموعه هنر در تمدن اسلامی، معماری، زیر نظر مهرداد قیومی بیدهندی، تهران، سمت، 1397ش.
23. حمزه، عبداللطیف، الحرکه الفکریه فی مصر فی العصرین الأیوبی و المملوکی الأول، [قاهره]، دارالفکر العربی، 1968.
24. زکی، عبدالرحمن، القاهره، مصر، الدار المصریه للتألیف و الترجمه، 1392/1943.
25. زکی، عبدالرحمن، موسوعه مدینه القاهره فی الف عام، قاهره، مکتبه الانجلو المصریه، 1389/1969.
26. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، حسن المحاضره، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418/1997.
27. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، کوکب الروضه فی تاریخ النیل و جزیره الروضه، تحقیق محمد الشّشناوی، قاهره، دارالأفاق العربیه، 1422/2002.
28. شلبی، احمد، تاریخ آموزش در اسلام، پارسی کرده‌ی محمد حسین ساکت، تهران، نگاه معاصر، 1387ش.
29. الصیاد، نزار، «مدل‌سازی شهرهای اسلامی»، ترجمه مریم قیومی، گلستان هنر، شماره 14، ص55-64 ، 1387ش.
30. عبادی، احمدمختار، تاریخ الایوبیین و الممالیک، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1995.
31. عزب، خالد، أسوار القاهره فی العصر الأیوبی، قاهره، دار زهراء الشرق، 2006.
32. عنان، محمدعبدالله، تاریخ الجامع الأزهر، قاهره، مطبعه لجنه التألیف و الترجمه و النشر، 1391.
33. غنیمه، عبدالرحیم، تاریخ دانشگاه‌های بزرگ اسلامی، ترجمه نورالله کسائی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1388ش.
34. فایز الحارثی، عدنان محمد، عمران القاهره و خططها فی عهد صلاح‌الدین الأیوبی، قاهره، مکتبه زهراء الشرق، 1420/1999.
35. فضلی، زینب، «نسبت دوره فاطمیان و تاریخ تمدن اسلامی»، تاریخ و تمدن اسلامی، سال 19، ش42، ص63-91، 1402. Doi: 10.30495/jhcin.2023.22304
37. فضلی، زینب، «قاهره فاطمی: از شهری سلطنتی تا مرکزی تمدنی برای جهان اسلام»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، دوره 57، شماره2، ص231-258، 1403؛ Doi: 10.22059/jhic.2025.387443.654547
39. فکری، أحمد، مساجدالقاهره و مدارسها، الجزء الثانی العصر الأیوبی، [بی‌جا]، دارالمعارف، 2008.
40. فولکف، أولج، القاهره مدینه الف لیله و لیله، ترجمه أحمد صلیحه، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1986.
41. فهمی، عبدالرحمان، «العماره قبل عصر الممالیک»، القاهره تاریخها فنونها و آثارها، اسکندریه، [بی‌نا]، 1970.
42. فهمی، عبدالرحمان،«قلعه الجبل»، القاهره تاریخها فنونها و آثارها، اسکندریه، [بی‌نا]، 1970.
43. فییت، جاستون، القاهره مدینه الفن و التجاره، ترجمه مصطفی العبادی، قاهره، الهیئه المصریه للکتاب، 2015.
44. قلقشندی، أحمد، صُبح الأعشی، قاهره، دارالکتب المصریه، 1340/1922.
45. کازانوفا، پول، تاریخ و وصف قلعه القاهره، قاهره، المکتبه العربیه، 1394/1974.
46. کونئو، پائولو، تاریخ شهرسازی جهان اسلام، ترجمه سعید تیزقلم زنوزی، تهران، شرکت عمران و بهسازی، 1384ش.
47. گرابار، اُلگ، شهر در جهان اسلام، ترجمه مهرداد وحدتی، تهران، بصیرت، 1390ش.
48. ماکنزی، نیل دی.، القاهره الأیوبیه، دراسه طبوغرافیه، ترجمه عثمان مصطفی عثمان، قاهره، المجلس العلی للثقافه، 2007.
49. مبارک، علی پاشا، الخطط التوفیقیه الجدیده لکصر القاهره و مدنها و بلادها القدیمیه و الشهیره، بولاق، مطبعه الکبری الامیریه، 1306.
50. مقریزی، تقی‌الدین، اتعاظ الحنفاء باخبارالائمه الفاطمیین الخلفاء، تحقیق جمال‌الدین الشیّال، قاهره، المجلس الأعلی للشئون الاسلامیه، 1416/1996.
51. مقریزی، تقی‌الدین، السلوک لمعرفه دول الملوک، تحقیق سعید عبدالفتاح عاشور، [قاهره]، دارالکتب و الوثائق القومیه، 1427‍/2007.
52. مقریزی، تقی‌الدین،المواعظ والاعتبار فی ذکر الخطط والاثار، حققها ایمن فواد سید، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 1416/1995.
53. AlSayyad, Nezar, “Space in an Islamic City، Some urban design patterns,” Journal of Architecture and Planning Research, vol. 4, no. 2 (1987), p. 108–119.
54. AlSayyad, Nezar, Cairo Histories a City, Cambridge, 2013.
55. Cahen, “Ayyūbids”, EI2, vol. ii, Leiden، Brill, 1986.
56. Creswell, Keppel Archibald Cameran, The Muslim architecture of Egypt, vol. 1 New York، Hacker Art Books, 1978.
57. Hodgson, Marshall G. S., The Venture of Islam, Volume2،The Expansion of Islam in the Middle Periods, University of Chicago Press,1977.
58. Hofer, N., The popularisation of Sufism in Ayyubid and Mamluk Egypt, 1173–1325, Edinburgh University Press, 2015.
59. Lane-Poole, Stanley, Saladin and the fall of the Kingdom of Jerusalem, New York، Gordias press, 2008.
60. Leiser, G., The Madrasa and the Islamization of the Middle East the Case of Egypt. Journal of the American Research Center in Egypt, vol. 22, pp. 29–47, 1985.
61. Lewis, Bernard, “Egypt and Syria”, The Cambridge History of Islam, ed. By P. M. Holt, vol. 1, pp. 175-230, Cambridge University press, 2005.
62. Rogers, J.M., “Al-Ḳāhira”, EI2, vol. iv, Leiden، Brill, 1997.
63. Russell, Dorothea, “Are There Any Remains of the Fātimid Palaces of Cairo?” Journal of the American Research Center in Egypt, vol. 3, 1964.



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Fazli Z. Political Power and the Transformation of Cairo's Urban Identity during the Ayyubid Era. islamhistory 2024; 1 (53) :77-104
URL: http://journal.isihistory.ir/article-1-1461-fa.html

فضلی زینب. قدرت سیاسی و تحول هویت شهری قاهره در عصر ایوبی. پژوهشنامه تاریخ اسلام. 1403; 1 (53) :77-104

URL: http://journal.isihistory.ir/article-1-1461-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 1، شماره 53 - ( بهار 1403 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش نامه تاریخ اسلام (فصلنامه انجمن ایرانی تاریخ اسلام) Quartely Research Journal of Islamic History
Persian site map - English site map - Created in 0.11 seconds with 46 queries by YEKTAWEB 4732