[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
فهرست داوران نشریه::
گزارش آماری مقالات::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
بانک ها و نمایه نامه ها
..
انجمن ایرانی تاریخ اسلام
..
پرتال جامع علوم انسانی
..
بانک اطلاعات نشریات کشور
..
پایگاه مجلات تخصصی نور
..
ویراساینس
..
:: دوره 1، شماره 53 - ( بهار 1403 ) ::
جلد 1 شماره 53 صفحات 26-5 برگشت به فهرست نسخه ها
بررسی پدیدارشناسانه رویکرد امام علی(ع) در مواجهه با قبیله‌گرایی؛ با تأکید بر بحران ارتداد در دوره خلیفه اول
حسین میدانی نوش آبادی ، مهدی انصاری ، جمشید جلالی شیجانی
چکیده:   (1176 مشاهده)
پژوهش حاضر با تمرکز بر این پرسش اصلی که رویکرد امام علی7 در مواجهه با پدیده قبیله‌گرایی با محوریت بحران بادیه‌نشینان در دوره خلیفه اول چگونه بود؟ به بررسی تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی پس از رحلت حضرت محمد6 می‌پردازد. در این دوره، بحران ارتداد قبایل بادیه‌نشین و امتناع آنان از پرداخت زکات، ساختار قدرت و مفهوم خلافت را با چالش‌های جدی مواجه ساخت و بازتولید سنت‌های قبیلگی در رفتار کنشگران سیاسی را آشکار کرد. این پژوهش با بهره‌گیری از رهیافت پدیدارشناسی تاریخی و تحلیل گفتمان نشان می‌دهد که امام علی(ع) با تأکید بر گفتمان دینی و عناصر عدالت، تقوا و وحدت اسلامی تلاش کرد تا هویت دینی را بر هویت قبیلگی غالب سازد و بدیل‌های معنوی و اخلاقی را جایگزین مؤلفه‌های قبیلگی کند. در مقابل، نهاد خلافت با تلفیق عناصر قبیلگی و دینی به بازتولید ساختارهای قبیلگی و امتیازدهی به سران قبایل پرداخت. نتایج کلی پژوهش بیانگر آن است که بحران ارتداد، نقطه عطفی در تعارض گفتمان دینی و قبیلگی بود و واکنش امام علی7 الگویی برای گذار از ساختار سنتی قبیلگی به سوی شکل‌گیری هویت و ساختار قدرت دینی در جامعه اسلامی اولیه فراهم ساخت. این پژوهش نشان می‌دهد که تعارض میان گفتمان دینی و قبیلگی نقش مهمی در روند تحولات سیاسی و اجتماعی صدر اسلام ایفا کرد و اتخاذ رویکرد عدالت‌محور و وحدت‌گرای امام علی7، زمینه‌ساز تحول در ساختار قدرت و هویت اجتماعی مسلمانان شد.

 
واژه‌های کلیدی: امام علی(ع)، بحران ارتداد، قبیله‌گرایی، گفتمان دینی، وحدت اسلامی.
متن کامل [PDF 628 kb]   (478 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/2/15 | پذیرش: 1403/5/17
فهرست منابع
1. نهج البلاغه، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی و بنیاد نهج البلاغه، 1377ش.
2. آل یاسین، محمد حسن، نصوص الرده فی تاریخ الطبری، بیروت، دارالمکتب الحیاه، 1397.
3. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیه‌اللّه مرعشی نجفی، 1404.
4. ابن اثیر، عزالدین علی بن احمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385.
5. ابن اثیر، عزالدین علی بن احمد، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت، دار الفکر، 1409.
6. ابن اعثم کوفی، محمدبن علی، الفتوح، بیروت، داراالضواء، 1411.
7. ابن حبیش، عبدالرحمن بن محمدبن عبدالله بن یوسف، غزوات ابن حبیش، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارارلفکر، 1412/1992.
8. ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی بن محمد، الاصابه فی تمییزالصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علیمحمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415.
9. ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر، بیروت، دارالکتب، 1410.
10. ابن عبد ربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، تصحیح احمد امینی و آخرون، قاهره، مکتبه التجاریه الکبری، 1965.
11. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق علی محمدالبجاوی، بیروت، دارالجیل، 1412/ 1992.
12. ابن عقده کوفی، احمدبن محمد، فضایل امیر المومنین7، قم، دلیل ما، 1424.
13. ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، تحقیق محمود الارناؤوط، دمشق، بیروت، دار ابن کثیر، 1406.
14. ابن قتیبه، عبدالله، الامامه و السیاسه، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء، 1410.
15. ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1375/1955.
16. ابن مسکویه، تجارب الامم، تحقیق بوالقاسم امامی، تهران، سروش، 1379ش.
17. ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1414.
18. ابن هشام، عبد الملک، السیره النبویه، تحقیق مصطفی السقا و آخرون، بیروت، دارالخبر، 1416.
19. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت،‌ دارالفکر، 1407.
20. احسانی، آصف، «پدیدارشناسی کاربردی: چرا نادیده‌انگاری اپوخه صحیح است؟»، حکمت اسراء، دوره16، ش46، پاییز1403ش، ص147-177. Doi: 10.22034/isra.2025.480232.2016
21. احمد نژاد، محمود و نعمت داورپناه، «مفهوم شناسی بیعت در فرهنگ اسلامی و نقش آن در اثبات امامت»، شیعه شناسی، دوره13، ش50، تابستان1394ش، ص135-162.
22. ایروانی، جواد، «پژوهشی در روایات ارتداد صحابه پس از رحلت پیامبر6»، آموزه‌های حدیثی، دوره 1، ش1، پاییز1396ش، ص25-48.
23. بارانی، محمدرضا، «کاربست روش پدیدارشناسی درمطالعات شیعی غربیان»، مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال4، ش7، بهار و تابستان1395ش، ص57-88.
24. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق محمد زهیر بن ناصر الناصر، دمشق، دارطوق النجاه، 1422.
25. برزگر، ابراهیم، «هویت قبیله‌ای به مثابه واقعیت در نهج البلاغه»، مطالعات ملی، دوره 10، ش40، زمستان1388ش، ص133-157. Dor: 20.1001.1.1735059.1388.10.40.6.6
26. بلاذری، احمدبن یحیی، جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1417.
27. بلاذری، احمدبن یحیی، فتوح البلدان، تحقیق رضوان محمد رضوان، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1398.
28. بهرامی عین القاضی، وحید و سید محمدعلی تقوی، «پدیدارشناسی راهبردهای امام علی7 برای تحقق عدالت در جامعه (مطالعه موردی نهج البلاغه)»، انسان پژوهی دینی، دوره 15، ش39، تابستان1397ش، ص65-82. Doi: 10.22034/ra.2018.32745
29. جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، قم، دفتر نشر الهادی، 1377ش.
30. حسین، قصی، موسوعه الحضاره العربیه: العصر الجاهلی، بیروت، دار الهلال، 2004.
31. حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، 1364ش.
32. خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه، تحقیق فواز حکمت، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415/1995.
33. دانش، اسماعیل، «تعامل امام علی7 با خلفا در جهت وحدت اسلامی»، اندیشه تقریب، دوره1، ش4، پاییز1384ش، ص88-114.
34. راغب اصفهانی، محمد بن حسین، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دار القلم، 1412.
35. ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، 1368ش.
36. ژیان پور، حمید، «کاربرد روش تحقیق پدیدار شناسی در تار یخ شفاهی»، تاریخ پژوهی، ش65، ص194- 165.
37. ضیف، شوقی، العصر جاهلی، قاهره، دارالمعارف، [بی‌تا].
38. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق ابو الفضل ابراهیم، بیروت، روائع التراث العربی، 1387.
39. عباسی، علی اکبر، «نقش قبیله قریش در دور کردن حضرت علی7 از خلافت اسلامی»، پژوهش نامه علوی، دوره3، ش6، پاییز و زمستان1391ش، ص53-68.
40. علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، دارالعلم للملایین، 1976.
41. غلامی دهقی، علی، «جنگ‌های ارتداد و بحران جانشینی پس از پیامبراکرم6»، معرفت، ش40، بهار1380ش، ص34-42.
42. کلاعی بلنسی، سلیمان بن موسی، تاریخ الرده (مقتبس من کتاب الکتفاء من مغازی الرسول الله6و الثلاثه الخلفاء)، تلخیص خورشیداحمد فاروق، قاهره، دارالکتاب الاسلام، [بی‌تا].
43. مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمد6: پژوهشی پیرامون خلافت نخستین، ترجمه احمد نمایی و همکاران، مشهد، آستان قدس رضوی، 1385ش.
44. معمربن راشد، حبیب الرحمن الاعظمی، الجامع، بیروت، مجلس العالمی باکستان، 1403.
45. مقدسی، مطهربن طاهر، البدء و التاریخ، [بی‌جا]، مکتبه الثقافه الدینیه، [بی‌تا].
46. مولانا، سید حمید، «امام علی7 و ابعاد عدالت اجتماعی»، کتاب نقد، ش 18، بهار1380ش، ص94-225.
47. یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، 1995.
48. یعقوبی، احمدبن واضح، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، [بی‌تا].
49. Husserl, Edmund, Ideas pertaining to a pure phenomenology and to a phenomenological philosophy, First Book, General introduction to a pure phenomenology, transl. F. Kersten, 1982.



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Maydani Noushabadi H, Ansari M, Jalali Sheikhani J. A Phenomenological Analysis of Imam Ali’s (AS) Approach to Tribalism: With Emphasis on the Apostasy Crisis during the First Caliph. islamhistory 2024; 1 (53) :5-26
URL: http://journal.isihistory.ir/article-1-1481-fa.html

میدانی نوش آبادی حسین، انصاری مهدی، جلالی شیجانی جمشید. بررسی پدیدارشناسانه رویکرد امام علی(ع) در مواجهه با قبیله‌گرایی؛ با تأکید بر بحران ارتداد در دوره خلیفه اول. پژوهشنامه تاریخ اسلام. 1403; 1 (53) :5-26

URL: http://journal.isihistory.ir/article-1-1481-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 1، شماره 53 - ( بهار 1403 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش نامه تاریخ اسلام (فصلنامه انجمن ایرانی تاریخ اسلام) Quartely Research Journal of Islamic History
Persian site map - English site map - Created in 0.07 seconds with 46 queries by YEKTAWEB 4732