تأثیر منصب‌داران ایرانی مهاجر به هند
در تحول نظام دیوانی و سیاسی دولت گورکانیان[1]

احمدرضا بهنیافر*

چکیده

ایرانیان مسلمان با پی‌ریزی تمدن ایرانی ـ اسلامی و انتقال آن به سایر جوامع، از جمله شبه‌قارۀ هند، در پیشرفت‌های فرهنگی و تمدنی نقشی مؤثری ایفا کردند. نخبگان ایرانی ـ که با توجه به وجود عوامل دافعه در ایران و عوامل جاذبه در هندوستان به دربار گورکانیان مهاجرت کردند ـ به دلیل شایستگی‌های فراوان خود توانستند به عنوان منصب‌دار، در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه نظام دیوانی و سیاسی دولت گورکانی، منشأ خدمات بسیاری شوند. از این‌رو هدف این نوشتار، آن است که با استفاده از روشی تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای معتبر، به این پرسش پاسخ دهد که آثار حضور منصب‌داران ایرانی مهاجر به هند در تحول نظام سیاسی و دیوانی دولت گورکانیان چه بود؟ فرضیه‌ی پرسش یادشده نیز آن است که تفکر ایرانی ـ اسلامی در شکل‌گیری، شکوفایی و ثبات ساختار دیوانی و نظام سیاسی گورکانیان هند، نقشی بسزایی ایفا کرد. در نتیجه منصب‌داران ایرانی مهاجر به هند با تدوین قانون، عقد معاهدات سیاسی، مبارزه با مقطعان، تنظیم سیستم مالی و قضایی، مشاوره سیاسی و تثبیت نظام سیاسی دولت در جریان انتقال قدرت و رواج زبان فارسی در سیستم اداری در تحول نظام دیوانی و سیاسی گورکانیان مؤثر بودند.